به مناسبت میلاد با سعادت حضرت علی (ع)

کودک بت شکن

حضرت على (علیه السلام ) دوران کودکى خود را مى گذرانید. روزى پدرش ابوطالب نزد همسرش فاطمه بنت اسد آمد و گفت : على (علیه السلام ) را دیدم که بتهاى بت پرستان را مى شکند. مى ترسم که بزرگان قریش با خبر شوند و به او آسیب برسانند، فاطمه مادر على گفت : شگفتا من خبرى عجیب تر از این به تو بدهم آن هنگامى که على (علیه السلام ) بچه بود و در رحم من قرار داشت روزى کنار کعبه رفتم به طواف کعبه ، قصد پرستش خدا را کردم . بت پرستان ، بت هاى خود را در محلى در کنار کعبه گذاشته بودند. وقتى که در طواف به روبروى آن محل رسیدم على (علیه السلام ) در رحمم آنچنان دو پاى خود را فشار مى داد که من از نزدیک شدن به جایگاه بتها ناتوان مى شدم .⁽²³⁾

 

 

خواسته های پیامبر(ص)  از خدا

پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم به على (علیه السلام ) فرمود: اى على ! پنج چیز درباره ى تو از خدا خواستم که خداوند همه را به من عطا کرد:
1- اینکه من اول کسى باشم که از قبر بر مى خیزم و غبار از چهره مى افشانم ،و تو هم با من باشى .
2- خداوند اجازه دهد که من و تو در محل سنجش اعمال بایستیم .
3- ترا در قیامت پرچمدار من قرار دهد.
4- امت مرا به دست تو از حوض کوثر سیراب کند.
5- هنگام رفتن به بهشت ترا پیشرو امت قرار دهد.
آنگاه فرمود: شکر خداى را که بر من منت نهاد و همه ى این تقاضاها را پذیرفت .⁽²⁴⁾

 

 

پیشگوئی ولادت حضرت علی(ع)

در زمان حضرت ابوطالب (علیه السلام ) راهبى زندگى مى کرد بنام مثرم بن دعیت بن شیتقام .
این مرد در عبادت معروف بود و صد و نود سال خداوند را عبادت کرده بود و هرگز حاجتى از خداوند نخواسته بود.
تا اینکه از خدا خواست ، خداوندا! یکى از اولیاء خود را به من نشان ده ؛ خداوند حضرت ابوطالب را نزد او فرستاد تا چشم مثرم به حضرت افتاد از جا برخاست و سر او را بوسید و او را در مقابل خود نشانید و گفت : خدا تو را رحمت کند، تو کیستى ؟
حضرت فرمود: مردى از منطقه تهامه .
پرسید از کدام طایفه عبد مناف ؟ فرمود: از بنى هاشم .
راهب بار دیگر برخاست و سر حضرت ابوطالب (علیه السلام ) را بوسید و گفت : خدا را شکر که خواسته مرا اعطا کرد و مرا نمیراند تا ولى خود را به من نشان داد.
سپس گفت : تو را بشارت باد! خداوند به من الهام نموده که آن مژده اى به توست . حضرت ابوطالب (علیه السلام ) پرسید آن بشارت چیست ؟ گفت : فرزندى از صلب تو بوجود مى آید که ولى الله است .
اوست ولى خدا و امام متقین و وصى رسول رب العالمین .
اگر آن فرزند را ملاقات کردى از من به او سلام برسان و از من به او بگو: مثرم به تو سلام مى گوید: و شهادت مى دهد که خدایى جز الله نیست ، یگانه است و شریکى ندارد و محمد بنده و فرستاده خداست و تو جانشین بر حق او هستى نبوت با محمد و وصایت با تو کامل مى شود.
در اینجا حضرت ابوطالب (علیه السلام ) گریه کرد و فرمود: نام این فرزند چیست ؟ او گفت : نامش على است .⁽²⁵⁾

 

 

 

قاری قرآن در آغوش پیامبر(ص)

هنوز لحظات اول تولد امام على (علیه السلام ) بود که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم على (علیه السلام ) را به بغل گرفت حضرت ابوطالب (علیه السلام ) مى گوید: پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم با على (علیه السلام ) صحبتهاى خصوصى مى کرد و سوالات بسیارى از او نمود على (علیه السلام ) هم با اسرارى که بین خود داشتند با آن حضرت سخن گفت : و آنگونه که انبیا و جانشینانش با یکدیگر سخن مى گویند با هم صحبت کردند.
پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم با زبان مبارک خود دهان على (علیه السلام ) را باز کرد و زبان خود را در دهان او قرار داد. در این حال دوازده چشمه از زبان آن حضرت بر دهان على (علیه السلام ) باز شد و این چنین کام او را برداشت .
بعد از آن پیامبر در گوش راست على (علیه السلام ) اذان و در گوش چپ او اقامه گفت : سپس نوزاد کعبه رو به پدر خود کرد و گفت : اکنون نزد مثرم راهب ⁽²⁶⁾ برو و او را بشارت ده و آنچه را که دیدى براى او بازگو کن ، اکنون در فلان غار است 
بعد از آن پیامبر صلى الله علیه و آله مولود کعبه را در آغوش خود گرفت و همگى به خانه ابوطالب وارد شدند.⁽²⁷⁾

 

خبر تولد حضرت علی(ع) برای راهب

مثرم راهب که دستان آن قبلا اشاره شد خبر تولد على (علیه السلام ) را به ابوطالب داده بود و گفته بود که سلام مرا به آن تازه مولود کعبه برسان بعد از تولد على (علیه السلام ) در همان ساعات اول تولد رو به پدر کرد و گفت : اکنون نزد مثرم برو و او را بشارت ده ...
حضرت ابوطالب از مکه راهى سرزمین شام شد تا در کوه لکام ⁽²⁸⁾ در غارى که قبلا محل آن معین شده بود مثرم را از ولادت على (علیه السلام ) مطلع کند.
لذا در روزهاى بعد از ولادت على (علیه السلام ) ناگهان ابوطالب (علیه السلام ) چهل روز از چشم مردم غایب شد و راهى شام شد.
هنگامى که به کوه لکام رسید و وارد غار شد مشاهده کرد که مثرم از دنیا رفته و جسد او در رو انداز روزانه اش پیچیده شده و بسوى قبله قرار داده شده است . و هم چنین او دو مار سیاه و سفید را دید که کنار بدن او از آن مواظبت مى کنند مارها همین که حضرت را دیدند، در غار پنهان شدند. حضرت ابوطالب (علیه السلام ) مقابل جنازه مثرم قرار گرفت و گفت : سلام بر تو اى ولى خدا.
ناگهان خداوند مثرم را زنده کرد او به پا خاست در حالیکه دست بر صورت خود مى کشید و مى گفت :
اشهد ان لا اله الا الله وحده لاشریک له و ان محمدا عبده و رسوله و ان علیا ولى الله و الامام بعد نبى الله 
حضرت ابوطالب به مثرم گفت : بشارت ده که على در زمین ظاهر گشته است !
مثرم پرسید: علامت آن شبى که بدنیا آمد چه بود؟ حضرت ابوطالب (علیه السلام ) تمام ماجراهاى پیش آمده را براى مثرم بازگو کرد، تا آنجا که گفت : على (علیه السلام ) به سخن آمد و به من گفت : نزد تو بیایم و تو را بشارت دهم و آنچه دیده ام برایت بازگو کنم .
مثرم گریه کرد و سپس سجده شکر بجا آورد و بعد از آن دراز کشید و خوابید و گفت : رو انداز را روى من قرار بده ؛ ابوطالب روانداز او را انداخت و متوجه شد او از دنیا رفته است ابوطالب (علیه السلام ) سه روز در آنجا ماند و هر چه با مثرم سخن گفت : پاسخى نشنید.
اینجا بود که بار دیگر دو مار بیرون آمدند و به او گفتند: سلام بر تو اى ابوطالب (علیه السلام ) حضرت هم جواب آنها را داد. سپس به او گفتند: نزد ولى خدا باز گرد که تو از دیگران سزاوارتر به حفظ و نگهدارى او هستى .
حضرت به آن دو مار گفت : شما کیستید؟ آنها گفتند: ما عمل صالح او هستیم که خداوند ما را از نیکیهاى اعمالش خلق کرده و تا روز قیامت در اینجا از او محافظت مى کنیم و روز قیامت یکى از ما پیش روى او و دیگرى از پشت سرش او را به بهشت هدایت مى کنیم .
پس از این ماجرا حضرت ابوطالب (علیه السلام ) از شام به مکه بازگشت و این سفر چهل روز به طول انجامید.⁽²⁹⁾

 

 غذای بهشتی برای ابوطالب

آن هنگام که حضرت ابوطالب (علیه السلام ) خبر ولادت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) را از مثرم راهب شنید به او گفت : من واقعیت سخن تو را باید با برهانى روشن و دلیلى واضح بدانم . مثرم گفت : چه مى خواهى که از خداوند برایت بخواهم و هم اکنون به تو عطا کند تا برایت دلیلى باشد؟
حضرت ابوطالب (علیه السلام ) فرمود:
هم اکنون غذایى از بهشت مى خواهم
راهب این دعا را کرد و هنوز دعایش تمام نشده بود که طبقى ظاهر شد که در آن از میوه هاى بهشت بود: رطب ، انگور و انار حضرت ابوطالب (علیه السلام ) یک انار برداشت و از نزد مثرم بیرون آمد و خوشحال به خانه رسید و آن را میل کرد. از همان میوه بهشتى در صلب مقدس ‍ امیرالمؤ منین على (علیه السلام ) به وجود آمد.⁽³⁰⁾

 

غدای بهشتی برای فاطمه بنت اسد

روزى فاطمه بنت اسد پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم را دید که خرمایى میل مى کند که بوى خوش آن از تمام عطرهاى مشک و عنبر بالاتر است و آن خرما از نخلى بود که شاخه اى نداشت !
فاطمه از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم خرما در خواست کرد و حضرت خرمائى به او داد تا او میل کند فاطمه پس از اینکه آن خرما را خورد خرمایى نیز براى شوهرش ابوطالب (علیه السلام ) از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم طلب کرد حضرت براى او هم خرما داد.
شب که شد ابوطالب (علیه السلام ) بوى خوشى را استشمام کرد که هرگز مانند آن را نبوییده بود. فاطمه که متوجه ابوطالب (علیه السلام ) بود خرما را به او نشان داد و او هم میل کرد. و وجود جسمانى امیرالمؤ منین (علیه السلام ) از نتیجه آن خرماى بهشتى بوجود آمد.⁽³¹⁾

 

 

پیشگوئی کاهن در باره فاطمه بنت اسد مادر حضرت علی(ع)

روزى حضرت فاطمه بنت اسد مادر على (علیه السلام ) با عده اى از زنان قریش نشسته بود در این حال پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) با چهره نورانى خود ظاهر شدند در حالى که یکى از کاهنان پشت سر آن حضرت مى آمد و آن حضرت را زیر نظر داشت و به دقت او را نگاه مى کرد.
وقتى پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) نزد آن زنان رسیدند کاهن از آنان درباره حضرت پرسید. آنان گفتند: این محمد است ، صاحب شرف عظیم و فضیلت شامخ ، کاهن آنچه از منزلت حضرت مى دانست به آنان گفت ، و درباره آینده آن حضرت و پیامبریش و مقام بلندى که به آن دست خواهد یافت به آنان بشارت داد سپس اضافه کرد:
در بین شما آن بانویى که پیامبر را در کودکى پرستارى کرده است بزودى همین پیامبر فرزند این زن را پرستارى مى کند⁽³²⁾ که هر دو از یک ریشه اند. او را به اسرار و صحبت خود مخصوص مى گرداند و یگانگى و برادرى خود را با او قرار مى دهد.
فاطمه بنت اسد به کاهن گفت : منم آنکه از او نگهدارى کرده ام . من همسر عموى او هستم که به آینده او امید دارد و منتظر است ، کاهن گفت :
اگر راست مى گویى بزودى پسرى عالم ، و مطیع پروردگار و عالى مقام به دنیا مى آورى که نام او سه حرف است .
او در همه امورش پیرو این پیامبر است و در همه امور کوچک و بزرگ او را یارى مى کند پریشانى ها را از او مى زداید... او و پسر تو که جانشین اوست پیامبر را بعد از رحلتش در حجره اش دفن مى کند.⁽³³⁾

 

 

خواب فاطمه بنت اسد

فاطمه بنت اسد مى گوید: آن روز درباره سخن آن کاهن فکر کردم و شب همان طور در خواب چنین دیدم : که کوههاى شام به حرکت درآمده و پیش مى آمدند در حالى که پوششى از آهن بر روى آنها بود، و از داخل آنها صداى وحشتناکى برمى خاست . کوههاى مکه نیز به حرکت درآمده و به استقبال آنها رفتند و با همان صداى وحشتناک جوابشان را دادند. منظره وحشت آورى بود و آن کوهها مانند شتر رم کرده و در هیجان بودند. کوه ابوقبیس مانند اسب به حرکت درآمده بود و قطعات آن از راست و چپش مى افتاد و مردم آنها را جمع مى کردند.
من نیز همراه مردم به جمع کردن پرداختم و چهار شمشیر و یک کلاه خود آهنین طلاکوب شده برداشتم همینکه وارد مکه شدم یکى از آن شمشیرها در آب افتاد و به قعر آن رسید و سپس به آسمان بالا رفت دومى آن هم مستقیم به آسمان رفت و سومى به زمین افتاد و شکست و چهارمى از غلاف بیرون کشیده و در دست من ماند.
من آن را بدست گرفته و مى چرخاندم که ناگاه آن شمشیر به بچه شیرى تبدیل شد و سپس به شیر مهیبى مبدل گردید و از دست من خارج شد و به سوى کوهها به راه افتاد و همچنان پستى و بلندى هاى آن را در مى نوردید. در آن حال مردم از او مى ترسیدند و از او حذر مى کردند، که ناگهان محمد (صلى الله علیه و آله و سلم ) آمد و دست در گردن او انداخت و مانند آهوى مهربان با او همراه شد.
آنگاه من از خواب بیدار شدم در حالى که مرا لرزه گرفته بود و به وحشت افتاده بودم در پى تعبیرکنندگان خواب خود رفتم تا آنکه یکى از آنها خواب مرا، به من خبر داد او در تعبیر چنین گفت :
تو چهار فرزند پسر و بعد از آنها دخترى بدنیا مى آورى یکى از پسران تو غرق مى شود و دیگرى در جنگ کشته مى شود و آن دیگر مى میرد و نسل او باقى مى ماند ولى چهارمى آنها امام مردم مى شود او صاحب شمشیر و حقیقت است او صاحب فضیلت و مقام والا است او پیامبر مبعوث شده را به بهترین وجهى اطاعت مى کند⁽³⁴⁾

 

خواب بعدی فاطمه بنت اسد

فاطمه بنت اسد مى گوید: این رویا همچنان در ذهن من بود تا خداوند سه پسر به من عطا کرد: عقیل و طالب و جعفر سپس به على (علیه السلام ) حامه شدم .
در آن ماهى که على (علیه السلام ) را به دنیا آوردم در خواب دیدم عمودى از آهن از وسط سر من جدا شد و در هوا به حرکت درآمد تا به آسمان رسید و سپس به سوى من بازگشت در خواب پرسیدم : این چیست ؟ به من گفته شد:
این قاتل اهل کفر و صاحب پیمان پیروزى است . حمله او شدید است و از ترس او به وحشت درمى آیند.
او کمک پروردگار براى پیامبرش و تاءیید او بر علیه دشمنش ‍ مى باشد⁽³⁵⁾

 

قربانی برای درخواست فرزند

حضرت ابوطالب و فاطمه بنت اسد تا مدتى صاحب هیچ فرزندى نمى شدند. به همین جهت سرپرستى پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) را بر عهده گرفتند و از وجود او خرسند شدند و درخشش وجود او را در خانه خود سعادت مى دانستند و او را بعنوان فرزند خود پذیرفتند.
پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) در خانه آنان بهترین و بالاترین دوران رشد را سپرى کرد محبت مادرانه فاطمه بنت اسد نسبت به پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) در حدى بود که آن حضرت او را مادر خطاب مى کرد. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) در آن روزگار رغبت فاطمه را به مادر شدن متوجه شد لذا روزى به او فرمود:
مادر جان ! یک قربانى خالصانه براى خداوند ذبح کن و در آن شریکى قرار مده ، خداوند آن را از تو مى پذیرد و از تو قبول مى کند و حاجت تو را زود برمى آورد.
فاطمه بنت اسد امر پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) را اطاعت کرد و خالصانه قربانى کرد و از خداوند خواست فرزند پسرى به او عطا کند. دعاى او را مستجاب کرد و او به آرزویش رساند و پنج فرزند به او عطا فرمود: عقیل ، طالب ، جعفر، على (علیه السلام )، و بعد از آنها خواهرشان فاخته که معروف به ام هانى است ⁽³⁶⁾

 

لرزه در مکه

از آن شبى که وجود مبارک امیرالمؤ منین (علیه السلام ) در رحم مادر قرار گرفت تا چند روز زمین به لرزه درآمد بطورى که قریش بشدت از آن زمین لرزه نگران شدند و به وحشت افتادند و به یکدیگر گفتند:
خدایان بت هاى خود را بر فراز کوه ابوقبیس ببرید تا از آنها بخواهیم این زلزله را برطرف کنند و این مسئله را دفع نمایند.
وقتى آنها بهمراه بت ها برفراز کوه جمع شدند لرزش آن بیشتر شد بطورى که صخره ها و تخته سنگها را به حرکت درآورد و آنها را متلاشى ساخت و بتها به صورت روى زمین افتادند. آنها وقتى این منظره را دیدند گفتند: ما در مقابل این امر عظیم طاقت نداریم ! اینجا بود که حضرت ابوطالب (علیه السلام ) بر فراز کوه آمد و در حالى که به اضطراب مردم اهمیتى نمى داد فرمود: اى مردم خداوند تبارک و تعالى امشب حادثه جدیدى در جهان هستى ایجاد کرده و مخلوقى را خلق کرده که اگر او را اطاعت نکنید و به ولایت او اقرار ننمایید و به امامتش گواه نباشید، این لرزه و زلزله آرام نمى گیرد و آنقدر ادامه پیدا مى کند که در سرزمین تهامه براى شما مسکنى باقى نماند.
مردم گفتند: اى ابوطالب ، هر چه تو بگویى مى پذیرم حضرت ابوطالب (علیه السلام ) گریه کرد و دستهاى خود را به سوى خداوند بلند کرد و عرضه داشت : الهى و سیدى اسالک بالمحمدیة المحمودة و بالعلویة العالیه و بالفاطمیة البیضاء و الا تفضلت على تهامه بالرافة و الرحمة ⁽³⁷⁾ با دعاى حضرت ابوطالب (علیه السلام ) زلزله آرام گرفت و مردم این دعا را بخاطر خود سپردند و نوشتند و در همان زمان جاهلیت آن دعا را در گرفتاریهاى خود مى خواندند در حالى که معانى و حقیقت آن را نمى دانستند⁽³⁸⁾

 

تکلم حضرت علی(ع) در رحم مادر

از هنگامى که فاطمه بنت اسد به امیرالمؤ منین (علیه السلام ) حامله شد زیبایى چهره اش افزوده گشت فاطمه صداى فرزندش را از درون مى شنید که مى گفت :
لا اله الا الله ، محمد رسول الله ، به تختم النبوة و بى تختم الولایة ، خدایى جز الله نیست ، محمد پیامبر خداست ، با او نبوت و با من ولایت ختم مى شودگاهى حضرت در شکم مادر خود با مردم بیرون سخن مى گفت حتى روزى با برادر خود جعفر سخن گفت ، که جعفر با شنیدن صداى على (علیه السلام ) از درون شکم فاطمه بنت اسد بیهوش روى زمین افتاد⁽³⁹⁾

 

سقوط بتها در مقابل فاطمه

روزى فاطمه بنت اسد براى زیارت وارد کعبه شد ناگهان بتها به صورت روى زمین افتادند فاطمه بنت اسد دست بر شکم خود کشید و خطاب به پسرش گفت :
نور چشمانم ، اکنون که به دنیا نیامده اى بتها در برابرت سجده مى کنند، پس چگونه خواهى بود زمانى که بدنیا بیایى ؟!
فاطمه این ماجرا را براى شوهرش ابوطالب (علیه السلام ) نقل کرد حضرت گفت : این فرزند؛ همان کسى است که شیرى در راه طائف درباره او با من سخن گفت ؛ و خبر تولد او را به من داد. (روزى در راه طائف شیرى با حضرت ابوطالب روبرو شد و در مقابل او تعظیم کرد. حضرت ابوطالب به او فرمود: بحق خالقت ماجراى خود را برایم بازگو کن شیر گفت :
تو پدر اسد الله و پشتیبان محمد پیامبر خدا و مربى شیر خدا هستى !)⁽⁴⁰⁾

 

گفتگوی و تبریک موجودات

فاطمه بنت اسد مى گوید: چندین ماه که از حمل من مى گذشت ، وقتى نزدیک بدنیا آمدن على (علیه السلام ) شد از نار هر سنگ و کلوخ و درختى که عبور مى کردم مى شنیدم که به من مى گفتند:
هنیئالک یا فاطمه ، بما خصک الله من الفضل و الکرامة بحملک بالامام الکریم اى فاطمه گوارایت باد، آنچه از فضل کرامت ، که خدایت بدان اختصاص داده ، بخاطر آنکه تو حامل امام کریم هستى ⁽⁴¹⁾

 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------

منابع:

-7 معانى الاخبار، ج 2 ص 431.
8- غایة المرام .
9- بحارالانوار، ج 35، ص 9.
10- بحارالانوار، ج 3، ص 117.
11- بحارالانوار، ج 43، ص 151.
12- معانى الاخبار، ج 1، ص 142.
13- کشف الغمه ، ص 106.
14- بحار،، ج 20.
15- عبدالصمد حقیقت .
16- نهج البلاغه ، خطبه 192.
17- فصل المهمه ابن صباغ .
18- حافظ شیرازى .
19- دایرة المعارف علوى ، ص 431، ج 10.
20- معانى الاخبار، ج 1، ص 140.
21- محقق جلال دوانى ، رساله نورالهدیة ، ص 22 و 75؛ محقق دوانى از علماى بزرگ اهل تسنن متوفى 908 ه‍ بوده که در اواخر عمر شیعه شده و مطالب فوق را در کتاب خود ذکر کرده است .
22- قصص الانبیاء.
23- بحارالانوار، ج 42، ص 18.
24- نصایح ، ص 214.
25- بحارالانوار، ج 35، ص 10؛ روضة الواعظین ، ص 68.
26- به داستان ملاقات ابوطالب (علیه السلام ) با راهب مثرم مراجعه شود.
27- العمدة ص 14، روضة الواعظین ص 72 و امالى شیخ طوسى .
28- کوه لکام در سوریه نزدیک شهر حماه و در جنوب شهر حلب مى باشد.
29- بحارالانوار، ج 35.
30- بحارالانوار، ج 35، ص 11.
31- مناقب شهر آشوب ج 1، ص 358.
32- یعنى پیامبر (ص ) در آینده نگهدارى على (ع ) را بر عهده مى گیرد.
33- بحارالانوار، ج 35، ص 40، و کنز الفوائد ص 115
34- بحارالانوار، ج 35، ص 41.
35- بحارالانوار، ج 35، ص 42.
36- بحارالانوار، ج 35، ص 38.
37- در این دعا به وجود مقدس رسول خدا (ص ) و فاطمه الزهرا و على (ع ) توسل شده است .
38- بحارالانوار، ج 35، ص 11.
39- بحارالانوار، ج 35، ص 27.
40- بحارالانوار، ج 35، ص 27.
41- على (علیه السلام ) ولید الکعبه ص 30
42- این تاریخ مطابق است با 21 مارس سال 599 میلادى
43- ورضة الواعظین ، ص 68.
44- بحارالانوار، ج 35، ص 30
45- امالى شیخ طوسى ، ص 80
46- اعلام الورى ، ص 3 و ارشاد مفید، ص 3
47- بحارالانوار، ج 35، ص 13
48- امالى شیخ طوسى ، ص 80 و جنات الخلود، ص 3
49- على (علیه السلام ) ولید الکعبه ، ص 41
50- بحارالانوار، ج 35، ص 13
51- على (علیه السلام ) ولید الکعبة ، ص 31
52- على (علیه السلام ) ولید الکعبه ، ص 32
53- علل الشرایع ، ص 56 و امالى شیخ صدوق ، ص 80 و معانى الاخبار، ص 62
54- بحارالانوار، ج 35
55- بحارالانوار، ج 35
56- على (علیه السلام ) ولید الکعبة ، ص 63
57- کشف الیقین ، ص 6 و بشارة المصطفى ، ص ***
58- بحارالانوار، ج 35
59- الریاض لنضره ، ص 162.
60- امالى شیخ طوسى و بحارالانوار، ج 35
61- امالى شیخ طوسى
62- بحارالانوار، ج 35.
63- مناقب این شهر آشوب ، ج 2.
64- امالى شیخ طوسى و بحارالنوار، ج 35
65- بحارالانوار، ج 35
66- وسایل الشیعه ج 12 ص 129
67- شرح نهج البلاغه ، ج 20 ص 328.
68- امالى صدوق
69- ینابیع المودة ص 247.
70- سوره مائده ، آیه 55.
71- غایة المرام ، تعداد 42 حدیث از طریق اهل تسنن و 19 حدیث از طریق شیعه وارد شده است ، در مورد اینکه آیه فوق در شاء، على (علیه السلام ) نازل شده است .
72- وقایع الایام ، ص 627
73- نصایح ، ص 310.
74- نصایح ، ص 310.
75- نصایح ، ص 399.
76- نصایح ، ص 471.
77- نصایح ، صد 470.
78- بحارالانوار، ج 27، ص 148.
79- بحارالانوار، ج 10، ص 40.
80- کوه ابوقبیس در مکه مکرمه مى باشد.
81- بحارالانوار، ج 39، ص 186.
82- کشف الغمه ، ج 1، ص 79. این شکستن بتها بوسیله على (علیه السلام ) قبل از هجرت پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم و فتخ مکه بوده است و همین عمل نیز در روز فتح مکه مجددا توسط آن حضرت انام شده است .
83- کتاب معصوم دوم ، جواد فاضل ، ص 155.
84- کتاب معصوم دوم .
85- بقره / 30.
86- ص / 26.
87- اعراف / 142.
88- عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 9.
89- بحارالانوار، ج 43، ص 96.
90- احزاب /32.
91- کمال الدین ، ج 1، ص 27.
92- انوار البهیه ، ص 42.
93- در این باره به مجمع البحرین واژه فقر مراجعه شود.
94- کامل ابن اثیر، ج 2، ص 50.
95- محجة البیضاء، ج 4 ص 362.
96- محجة البیضاء، ج 4.
97- خصال صدوق ، ص 215.
98- خصال صدوق ، ص 606.
99- سفینة البحار، ج 1، ص 254
100- خصال صدوق ص 224.
101- تفسیر نمونه .
102- بحارالانوار، ج 43، ص 29.
103- تفسیر جامع .
104- ارشاد مفید، ص 101، فصل 27؛ بحارالانوار، ج 21، ص 80
105- و فیات العلماء، ص 37.
106- عبدالرحممان جامى .
107- احمد عزیزى .
108- ریاحین الشریعه ، ج 1، ص 58.
109- تفسیر نمونه .
110- سیره ابن هشام ، ج 2، مسند احمد نیل ، ج 4، ص 163.
111- تفسیر نمونه .
112- تفسیر نمونه
113- شرح و تفسیر آیه 55 سوره مائده .
114- تفسیر نمونه .