درچنین شرایطی که مردم گرانی ها را به عینه در بازار حس می کنند ولی دولت گاه و بیگاه اقدام به ارایه گزارش کاهش نرخ تورم می کند. هرچند رشد نرخ تورم به عوامل چند برمی گردد اما در این برهه زمانی که دولت پیشتاز افزایش قیمت ها در واقعی کردن نرخ حاملهای انرژی شده است بنابراین افزایش سطح عمومی قیمتها بیشتر برگرفته از اجرای قانون هدفمندی است. سعید لیلاز کارشناس مسائل اقتصادی درگفتگویی با تبیان چند و چون تاثیراجرای قانون هدفمندی یارانه ها را بر اقتصاد خانوار و بازار بازگو می کند.
بیشترمردم بالارفتن سطح عمومی قیمت ها در بازار و تورم موجود را نتیجه رشد قیمت حامل های انرژی بخصوص قیمت بنزین می دانند، این را قبول دارید؟
خیر، چرا که بالارفتن قیمت بنزین تاثیر به سزایی در بالا رفتن قیمت ها در بازار نداشته زیرا مطابق محاسبات انجام شده سهم مصرف سوخت در کل هزینه خانوارها 4 تا 5 درصد برآورد شده است و چنانچه نرخ سوخت در کشور نیز100درصد افزایش یابد باز نمی تواند تاثیر آنچنانی بر هزینه های زندگی مردم بگذارد. از سوی دیگرچون ارزانی قیمت بنزین همیشه فسادآوربوده بنابراین عرضه سوخت ارزان قیمت عاملی است که دود آن به چشم فقیرای جامعه می رود. پس نتیجه می گیریم که اگر پول گرانی سوخت نصیب دشمنان شود بهتر ازاین است که به موجب ارزان بودن آن به سم تبدیل و به خوراک مردم داده شود. البته خیلی ها معتقدند که رشد قیمت ها و تورم دربازار به موجب گرانی سوخت است در حالی که چنین نیست چرا که افزایش نرخ تورم و قیمتها دربازار عوامل فراوان و متعددی دارد که نرخ رشد سوخت بخش ضعیفی از آن است. اما این را باید گفت که احمدی نژاد 5 سال افزایش قیمت سوخت را متوقف کرد و فنرگرانی این کالا را به قدری فشرده کرد که پرداخت یارانه سوخت از 6 تا 7 درصد تولید ناخالص به 28 درصد رساند. به هرحال رشد نقدینگی مهمترین عامل تورم در ایران است و گرانی بنزین به اندازه این مولفه در تورم موثر نمی باشد. اگر رشد تورم از افزایش قیمت سوخت نشات می گیرد، چرا نرخ تورم در 5 سالی که قیمت بنزین ثابت بود از 6و نیم درصد در 30ماه به 30 درصد رسید. پس نتیجه خواهیم گرفت که افزایش قیمت سوخت بر رشد تورم تاثیر ندارد و بیشتر به رشد نقدینگی برمی گردد. به هرحال اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها هرگز تورم ایجاد نمی‌کند و فقط جلوی ریخت و پاش‌ها و هرج‌ومرج‌های اقتصادی را می‌گیرد و این خود انگیزه نخست دولت برای اجرای فاز دوم است.
بالارفتن قیمت بنزین تاثیر به سزایی در بالا رفتن قیمت ها در بازار نداشته زیرا مطابق محاسبات انجام شده سهم مصرف سوخت در کل هزینه خانوارها 4 تا 5 درصد برآورد شده است و چنانچه نرخ سوخت در کشور نیز100درصد افزایش یابد باز نمی تواند تاثیر آنچنانی بر هزینه های زندگی مردم بگذارد. از سوی دیگرچون ارزانی قیمت بنزین همیشه فسادآوربوده بنابراین عرضه سوخت ارزان قیمت عاملی است که دود آن به چشم فقیرای جامعه می رود
یعنی اجرای فاز دوم اصلا التهابی در بازار ایجاد نکرده یا نخواهد کرد؟
اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها التهابی در بازار ایجاد خواهد کرد که موقتی است و به زودی فرو خواهد نشست و این التهاب هم کاملا طبیعی است. از نظر علم اقتصاد افزایش هیچ یگانه، ده گانه یا حتی صدگانه گروه کالایی منجر به تورم نخواهد شد. تورم یا سطح عمومی قیمت ها زمانی افزایش پیدا خواهد کرد که نقدینگی در جامعه افزایش پیدا کند و رابطه بین عرضه کل و تقاضای کل به هم بخورد. اگر این رابطه به هم نخورد افزایش قیمت بنزین حتی اگر ده برابر هم باشد، منجر به تورم کلی نمی شود بلکه تورمی جزئی ایجاد خواهد کرد.
حال با وجودی که پرداخت یارانه نقدی مشکلات فراوانی مانند کسری بودجه سالانه و رشد نقدینگی را به اقتصاد کشور تحمیل کرده چرا دولت یازدهم نیز سیاست پرداخت یارانه نقدی را ادامه می دهد؟
همان طور که گفتم دولت یازدهم در فاز دوم هدفمندی از مردم خواست تا با انصراف بخش از ثروتمندان به اقتصاد کشور و حمایت از اقشار ضعیف جامعه کمک شود. چرا که در دولت گذشته برای تامین پرداخت یارانه نقدی دست به هرکاری میزد و حتی سالانه با کسری های بودجه فراوان مواجه می شد اما رویکرد دولت یازدهم در ارایه پیشنهاد انصراف از یارانه صرفا به منظور کسب منابع بیشتر برای توسعه حمل ونقل عمومی، کمک به بهداشت مردم و حمایت از قشر کم درآمد جامعه بود که برخی این رویکرد را توهین به مردم قلمدادکردند به هرحال دولت برای کاهش نقدینگی و نیز کسب درآمد از این راه پیشنهادتی را به مردم مطرح کردتا با عدم دریافت یارانه نقدی منابعی کسب شود و دولت در حریان این قانون مهم به سرنوشت دولت گذشته دچار نشود.
یعنی دولت به خاطر حمایت از اقشار آسیب پذیر اقدام به گرانی سوخت کرده است؟
بله چون 50 درصد بنزین را دهک های بالا مصرف می کنند در حالی که اقشار ضعیف با مشکلات عدیده مواجه باشند. افزایش نرخ بنزین این بی عدالتی را کم می کند و دولت با استفاده از این منابع می تواند به اقشار آسیب پذیر کمک کرده و از آن حمایت کند.
آیا افزایش نرخ سوخت موجب افزایش نقدینگی و گرانی (نه تورم) نمی شود؟
چرا افزایش نرخ بنزین را به گرانی ها می چسبانید؟ این چنین نیست و دولت می تواند مقابل گرانی ها بایستد. تخریب دولت چیزی را درست نمی کند و باید با حمایت از دولت به مسوولان کمک کنیم تا سیاست هایی که منجر به ایجاد عدالت می شود را اجرا کند. باید سیاست ها به گونه ای اعمال شود تا عدالت در مصرف سوخت انجام شود و اینگونه نشود که برخی با چندین خودرو منابع ملی که متعلق به همه جمعیت کشور است را چپاول کنند و عده ای دیگر به نان شهر محتاج باشند.
به نظر شما بهتر است هدفمندی یارانه ها یک باره انجام شود یا طی چند سال؟
در گذشته معتقد بودم که اجرای قانون هدفمندی باید در چندین سال و با برنامه ریزی پیش برود تا جهش قیمتی نداشته باشیم. الان هم همین اعتقاد را دارم.
به نظر شما سرانجام اقتصاد با اجرای فاز دوم چه خواهد شد؟
کاهش تورم و رشد اقتصادی به وجود آمده در ماه های اخیر بیش از هر چیز تحت تاثیر انضباط مالی و سیاست های دولت است و هدفمندی یارانه ها التهابی موقتی ایجاد خواهد کرد که رفتنی است.دولت در زمینه اقتصاد موفقیت های زیادی داشته است. من خبر دارم که هم رشد اقتصادی افزایش داشته و هم تورم کاهش پیدا کرده و هر دو هدف در حال محقق شدن است. پیش بینی من این است که بعد از تلاطم های اولیه پس از اجرای فاز دوم هدفمندی همه چیز به حالت اول برگردد زیرا اصل قضیه این است که دولت برای بهبود شرایط اقتصادی انضباط مالی داشته باشد که این موضوع تحقق پیدا کرده است. با اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها نه کاهش تورم و نه رشد اقتصادی - که با آمدن دولت یازدهم شروع شده است - دچار وقفه و اختلال نخواهد شد. دولت یازدهم اگر همین انضباط مالی که دارد را ادامه دهد و هرگونه مازاد منابع مثل مازاد درآمدهای نفتی یا مازاد منابع حاصل از هدفمندی را به سرمایه گذاری اختصاص دهد، روند کاهش تورم و رشد اقتصادی ادامه خواهد یافت.
